Huwelijk en overspel: Gods onveranderlijke standaard.

In deze tijd horen we steeds vaker verdrietige verhalen over huwelijken die onder zware druk komen te staan. Ontrouw, gebroken vertrouwen en buitenechtelijke relaties zijn helaas geen zeldzaamheid meer. Velen weten niet hoe zij in zulke situaties moeten handelen. De pijn is diep, en de verwarring groot.

Sommigen vragen zich af of het huwelijk nog stand moet houden, ook wanneer het vertrouwen is beschaamd. Anderen denken dat wettelijk scheiden de enige uitweg is. Maar de Schrift leert ons iets diepers.

Volgens Gods Woord is het huwelijk een verbond dat niet lichtvaardig verbroken mag worden. De Heere Jezus zei duidelijk:

“Zo zij niet meer twee zijn, maar één vlees. Hetgeen dan God samengevoegd heeft, scheide de mens niet.” Mattheüs 19:6

Toch erkent de Bijbel dat er omstandigheden kunnen zijn waarin man en vrouw (tijdelijk) gescheiden leven, zonder dat het huwelijk zelf ontbonden wordt. De apostel Paulus schrijft:

“Maar tot de getrouwden zeg ik, niet ik, maar de Heere: dat de vrouw van den man niet scheide; en indien zij ook gescheiden is, dat zij ongetrouwd blijve, of met den man verzoene; en dat de man de vrouw niet verlate.” 1 Korinthe 7:10-11

Deze woorden laten zien dat “gescheiden zijn” hier niet doelt op een wettelijke echtscheiding, maar op een tijdelijke afzondering, een periode waarin afstand wordt genomen om rust, gebed en herstel te zoeken, zonder het huwelijk op te heffen.

Soms is zo’n afzondering nodig om geestelijke orde te herstellen of om een onveilige of onheilige situatie te vermijden. Maar de bedoeling blijft altijd verzoening, niet vervanging. Het huwelijk blijft bestaan, ook als men tijdelijk apart leeft.

Dit is een hartverscheurende situatie die helaas vaker voorkomt dan we zouden willen. Laten we dit onderwerp grondig onderzoeken aan de hand van Gods Woord, niet vanuit menselijke emotie of traditie, maar vanuit wat de Bijbel werkelijk zegt.

De waarschuwing tegen overspel

Voordat we ingaan op de vraag over echtscheiding, moeten we eerst begrijpen wat de Bijbel zegt over het aangaan van relaties met andermans echtgenoot of echtgenote. In het boek Ecclesiasticus (Het boek Wijsheid van Jezus Sirach) hoofdstuk 9 vers 9 staat een duidelijke waarschuwing:

"Zit in het geheel niet met de vrouw van een andere man, en ga niet met haar zitten in je armen, en besteed je geld niet aan wijn met haar, opdat je hart zich niet tot haar keert en je door je begeerte ten val komt."

Let op de woorden: "zit in het geheel niet". Niet een beetje, niet vijftien minuten, helemaal niet! Waarom zo streng? Omdat God weet hoe het menselijk hart werkt. Het begint met een klein beetje tijd doorbrengen, dan een omhelzing, dan het kopen van cadeautjes, en voordat je het weet, keert je hart zich tot die persoon. God waarschuwt ons dat dit leidt tot vernietiging.

Een praktische illustratie

Stel je voor dat je een kostbare vaas hebt die je grootmoeder je heeft nagelaten. Je weet dat hij breekbaar is. Zou je hem dan op de rand van een tafel zetten waar iedereen langs loopt? Natuurlijk niet! Je zou hem op een veilige plek zetten, ver van gevaar. Op dezelfde manier moeten we ons huwelijk beschermen door gevaarlijke situaties te vermijden.

De discussie over echtscheiding: Mozes versus Jezus Christus

In Markus hoofdstuk 10 vers 2-9 vinden we een belangrijk gesprek tussen Jezus Christus en de Farizeeën:

"En de Farizeeën kwamen tot Hem en vroegen Hem: Is het een man geoorloofd zijn vrouw weg te zenden? En zij stelden Hem daarmee op de proef. En Hij antwoordde en zei tot hen: Wat heeft Mozes u geboden? En zij zeiden: Mozes heeft toegestaan een scheidbrief te schrijven en haar weg te zenden. En Jezus antwoordde en zei tot hen: Vanwege de hardheid van uw hart heeft hij u dit gebod geschreven. Maar van het begin van de schepping heeft God hen mannelijk en vrouwelijk gemaakt. Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zijn vrouw aanhangen, en die twee zullen tot één vlees zijn. Zodat zij niet meer twee zijn, maar één vlees. Wat God dan samengevoegd heeft, mag een mens niet scheiden."

Het hardheid-van-hart probleem

Merk iets cruciaals op: de Farizeeën verwezen naar Mozes, niet naar God. Ze zeiden: "Mozes heeft toegestaan..." Maar Jezus Christus corrigeerde hen onmiddellijk. Hij zei niet dat God echtscheiding toestond, maar dat Mozes het toestond vanwege de hardheid van jullie hart.

Dit is een fundamenteel punt: echtscheiding is er voor mensen met een hard hart. Het is geen goddelijke instelling, maar een menselijke concessie vanwege onze zondige natuur. Jezus Christus sanctioneerde het niet, Hij bekrachtigde het niet. Hij legde alleen uit waarom Mozes het toeliet.

Een verhelderend voorbeeld

Denk aan een vader die zijn kind waarschuwt: "Blijf uit de buurt van het vuur, want je zult je branden." Maar het kind is koppig en wil toch bij het vuur spelen. Uiteindelijk zegt de vader: "Als je dan toch bij het vuur gaat spelen, doe dan tenminste handschoenen aan." Staat de vader het spelen bij het vuur goed? Nee! Hij probeert alleen de schade te beperken omdat hij weet dat het kind koppig is. Zo was het ook met Mozes: hij stond echtscheiding toe, niet omdat het goed was, maar omdat het volk hardnekkig was.

Gods oorspronkelijke plan: Vanaf het begin

Jezus Christus wijst ons terug naar het begin, naar de Hof van Eden, waar het huwelijk werd ingesteld. In Markus 10:6-8 zegt Hij:

"Maar van het begin van de schepping heeft God hen mannelijk en vrouwelijk gemaakt. Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zijn vrouw aanhangen, en die twee zullen tot één vlees zijn."

Let op: Hij zegt "zijn vrouw", enkelvoud. Niet "zijn vrouwen". Eén man, één vrouw, één leven lang. Dit is Gods oorspronkelijke ontwerp, vóór de zondeval, vóór Mozes, vóór enige menselijke wet.

De vereisten voor een opziener (bishop)

Paulus bevestigt dit in 1 Timotheüs 3:2, waar hij de kwalificaties voor een opziener (bishop) opsomt: hij moet "de man van één vrouw" zijn. Als hij getrouwd is, mag hij maar één vrouw hebben. Broeder, als je gescheiden bent en hertrouwd, dan kun je geen leider in de gemeente zijn volgens Gods Woord. Dit is geen mensengebod, maar goddelijke standaard.

Wat als iemand hertrouwt? De harde waarheid

Jezus maakt het glashelder in Markus 10:11-12:

"En Hij zei tot hen: Wie zijn vrouw wegzendt en met een ander trouwt, pleegt overspel tegen haar. En als een vrouw haar man verlaat en met een ander trouwt, pleegt zij overspel."

Dit is niet ingewikkeld. Als je je echtgenoot verlaat en met iemand anders trouwt terwijl je eerste partner nog leeft, dan pleeg je overspel. Punt! Het maakt niet uit hoe je het noemt, welke papieren je hebt, of welke ceremonie je hebt gehad. In Gods ogen is het overspel.

Het verschil tussen hoererij en overspel

Nu komen sommigen met Matteüs 19:9:

"En Ik zeg u: Wie zijn vrouw wegzendt, behalve om hoererij, en met een ander trouwt, pleegt overspel."

Hier wordt een uitzondering gemaakt voor "hoererij". Maar we moeten goed begrijpen wat dit betekent. Hoererij is seksuele ontucht vóór het huwelijk. Overspel is seksuele ontrouw binnen het huwelijk. Dit zijn twee verschillende zonden met verschillende contexten.

In Matteüs 19 spreekt Jezus Christus over twee verschillende categorieën vrouwen: degenen die hoererij hebben gepleegd (ongetrouwd waren) en degenen die overspel hebben gepleegd (getrouwd waren). Geen getrouwde persoon pleegt hoererij, zij plegen overspel.

Een verduidelijkende illustratie

Stel je voor dat iemand zegt: "Ik mag mijn auto verkopen, behalve als het een rode auto is." Dat betekent dat rode auto's een speciale categorie zijn met andere regels. Zo ook hier: Jezus Christus maakt onderscheid tussen twee situaties. Als iemand ontdekt dat hun verloofde ontrouw is geweest vóór het huwelijk (hoererij), kunnen zij de verloving verbreken. Maar binnen het huwelijk zelf is er geen ruimte voor echtscheiding en hertrouwen.

Gods voorkeur: Samenblijven, maar het alternatief

God weet dat niet alle huwelijken kunnen standhouden. Daarom geeft Hij richtlijnen in 1 Korintiërs 7:10-11:

"En aan de gehuwden beveel ik, niet ik, maar de Heere: dat een vrouw niet van haar man scheidt. Maar als zij toch scheidt, dat zij ongehuwd blijft of met haar man verzoend wordt; en dat een man zijn vrouw niet verlaat."

Gods voorkeursoptie

Gods eerste keus is duidelijk: laat de vrouw niet scheiden van haar man. Hij wil dat huwelijken heel blijven. Maar God is realistisch, Hij kent het menselijk hart. Hij weet dat sommige situaties zo pijnlijk en onhoudbaar worden dat mensen zich zullen scheiden.

Het alternatief: Blijf ongehuwd of verzoen

Maar let op wat er daarna komt: "Maar als zij toch scheidt..." God zegt niet "ik keur het goed", maar Hij erkent de realiteit. En wat moet er dan gebeuren?

Twee opties:

1. Blijf ongehuwd

2. Of verzoen met je echtgenoot

Zie je wat er NIET bij staat? "Zoek iemand anders." Dat staat er niet. Er is geen optie drie waarbij je gewoon verder gaat en een nieuwe partner zoekt. God zegt: je bent nog steeds verbonden aan je eerste huwelijk, zelfs als je fysiek gescheiden bent.

Een duidelijke vergelijking

Stel je voor dat je een contract hebt getekend om een huis te kopen. Je besluit: "Ik vind dit huis niet meer leuk." Je verhuist eruit. Maar het contract is nog geldig! Je kunt niet zomaar een tweede huis kopen alsof dat eerste contract niet bestaat. Je moet ofwel in dat eerste huis terugkeren, of zonder huis blijven totdat het contract op legitieme wijze wordt beëindigd (door dood). Zo is het met het huwelijk: het is een verbond dat niet zomaar opzij gezet kan worden.

Het veel voorkomende excuus: "maar mijn partner was ontrouw!"

Dit is misschien wel het meest gehoorde excuus: "Mijn vrouw heeft vreemdgegaan, dus mag ik toch zeker wel hertrouwen?" Of: "Mijn man heeft een kind bij een andere vrouw, dus ik ben toch vrij?"

Begrijp me niet verkeerd, overspel is een verschrikkelijke zonde. Het breekt vertrouwen, verbrijzelt harten en verwoest gezinnen. Bijvoorbeeld de pijn die iemand voelt, met drie kinderen die niet van hem zijn, is onvoorstelbaar. Ons hart bloedt voor zo'n persoon.

Maar wat zegt de Bijbel?

Laten we eerlijk zijn: de Bijbel staat geen echtscheiding en hertrouwen toe, zelfs niet bij overspel. Wat staat er wel?

Scheiding, ja, dat mag. Als de situatie onhoudbaar is, als er gevaar is, als het samenleven onmogelijk is geworden, dan mag je scheiden in de zin van apart gaan wonen en niet op een wettelijke echtscheiding, maar op een (tijdelijke) afzondering, een periode waarin afstand wordt genomen om rust, gebed en herstel te zoeken, zonder het huwelijk op te heffen.

Hertrouwen, nee, dat mag niet zolang je eerste partner leeft.

Dit is hard. Dit is moeilijk. Maar dit is wat Gods Woord zegt.

Het "maar pastor" excuus

"Maar pastor, de reden waarom ik vreemdging is omdat mijn vrouw vreemdging!" Nee, broeder. Dat is geen reden. Spreuken 6:32 zegt:

"Wie overspel pleegt met een vrouw, is verstandeloos; wie dat doet, brengt zijn eigen ziel ten verderve."

Je zondigt niet tegen je echtgenoot, je zondigt tegen God. Je vrouw kan vreemdgaan, maar dat geeft jou niet het recht om hetzelfde te doen. Twee ongelukken maken geen geluk.

De valse wraak

"Ik ging vreemd om het haar betaald te zetten!" Broeder, de Bijbel zegt: "Wraakt uzelf niet, geliefden, maar geeft plaats aan de toorn van God" (Romeinen 12:19). Wraak is van God, niet van jou. Als je vreemdgaat uit wraak, heb je niet tegen je partner gezondigd, maar tegen God Zelf.

Het excuus van "God heeft mij deze nieuwe partner gegeven"

Dit is misschien wel het gevaarlijkste excuus, omdat het de naam van God gebruikt om zonde te rechtvaardigen.

Luister goed: Als je eerste echtgenoot of echtgenote nog leeft, en je zegt dat God je een nieuwe partner heeft gegeven, dan lieg je tegen de Heilige Geest.

God is niet verdeeld. Hij zegt niet in Zijn Woord: "Blijf bij je eerste huwelijk" en fluistert dan in je oor: "Maar voor jou maak ik een uitzondering." God verandert niet. Maleachi 3:6 zegt: "Want Ik, de HEERE, Ik verander niet."

De valse profetie truc

Hoeveel keer gebeurt het niet: iemand "spreekt in tongen" en zegt: "De Heere heeft mij geopenbaard dat jij mijn man/vrouw bent!" En dan gaan ze samen het bed in en noemen het een "geestelijk huwelijk".

Dit is niet de Heilige Geest, dit is lust vermomd als profetie. De Heilige Geest spreekt nooit in tegenspraak met het geschreven Woord. Als iemand zegt dat God hen iets heeft geopenbaard dat tegen de Bijbel ingaat, dan spraken ze niet met God, maar met hun eigen vleselijke begeerten.

Een waarschuwende illustratie

Stel je voor dat een dief de bank berooft en dan zegt: "God heeft mij verteld dat ik dat geld nodig had voor mijn gezin." Zou je dat geloven? Natuurlijk niet! God gebiedt: "Gij zult niet stelen" (Exodus 20:15). Hij gaat niet tegen Zijn eigen gebod in.

Zo ook zegt God: "Wat God samengevoegd heeft, mag een mens niet scheiden" (Markus 10:9). Hij gaat niet tegen Zijn eigen gebod in door jou toestemming te geven om te hertrouwen terwijl je eerste partner leeft.

De prediker die echtscheiding predikt

Een van de meest verontrustende ontwikkelingen in de moderne kerk is het aantal leiders die echtscheiding en hertrouwen goedpraten. Ze hebben zelf meerdere vrouwen gehad, staan op de preekstoel met hun "tweede first lady", en pretenderen Gods gezalfden te zijn.

De vernietigende realiteit

Maleachi 2:16 is glashelder:

"Want de HEERE, de God van Israël, zegt dat Hij echtscheiding haat."

Let op: niet dat God een hekel heeft aan echtscheiding, of dat Hij het vervelend vindt, nee, Hij haat het! Dit is een van de sterkste woorden in de Bijbel. God haat echtscheiding.

Nu vraag ik je: waarom haat jouw leider het niet? Waarom predikt hij dat het oké is? Waarom helpt hij mensen om papieren te tekenen die hun huwelijk beëindigen?

De verwijzing naar Israël

Waarom verwijst God specifiek naar Israël in dit vers? Omdat Mozes Israël toestond om te scheiden. God wilde duidelijk maken: "Ja, Mozes liet jullie het doen, maar Ik haat het. Mozes sprak namens de wet, maar Ik spreek namens de eeuwigheid."

Maleachi 2:15-16 vervolgt:

"Neem u dan in acht met uw geest, en pleeg geen trouweloosheid tegen de vrouw uit uw jeugd. Want Ik haat echtscheiding, zegt de HEERE, de God van Israël."

Pas op voor je geest

"Neem u in acht met uw geest", wat betekent dit? Dit gaat over je verlangens, je lusten, je begeerten. God zegt: let op wat je wilt, want wat je wilt kan je ten val brengen.

Bishop (opziener), als je merkt dat je naar een andere vrouw kijkt terwijl je vrouw nog leeft, pas op voor je geest!

"First lady", als je ogen afdwalen naar een andere man terwijl je man nog leeft, pas op voor je geest!

Gemeentelid, als je fantasieën hebt over iemand anders dan je echtgenoot, pas op voor je geest!

Dit is geen spelletje. Dit gaat over je eeuwige bestemming.

Een confronterende vraag

Als je in een kerkgemeente zit waar de leider gescheiden is en hertrouwd, en jij zit daar comfortabel, zonder dat je geweten je kwelt, vraag jezelf dan af: heb ik werkelijk de Heilige Geest? Want hoe kun je de Heilige Geest hebben en toch comfortabel zijn met zonde die God haat?

En als je de tweede vrouw van de prediker "first lady" noemt, vergis je je. Zij is de tweede lady. De eerste is er nog steeds, zelfs als zij niet meer in het gebouw is.

Het gebrek aan begrip: De waarde van je ziel

Spreuken 6:32 zegt iets opmerkelijks:

"Wie overspel pleegt met een vrouw, is verstandeloos; wie dat doet, brengt zijn eigen ziel ten verderve."

"Verstandeloos"? Hoe kan dat? De man weet toch wat hij doet? De vrouw weet toch wat zij doet? Waarom zegt de Bijbel dan dat ze geen verstand hebben?

Het ontbrekende inzicht

Het verstand dat ontbreekt is het inzicht in de waarde van hun ziel. Zij zijn zo gefocust op wat hun vlees wil, die persoon, die relatie, die bevrediging, dat ze compleet vergeten wat het hun ziel kost.

Het is alsof iemand een miljoen euro zou inruilen voor een hamburger. Je zou zeggen: "Heb je geen verstand?" Precies! Ze begrijpen de waarde niet van wat ze weggooien.

De jacht

Spreuken 6:26 waarschuwt verder:

"Want een hoer brengt iemand op een stuk brood, en de overspelige vrouw jaagt op een kostbaar leven."

Let op dat woord: jaagt. Dit is geen passieve zonde. Dit is actieve achtervolging. De overspelige partner jaagt, stalkt, zoekt uit. "Ik wil die persoon hebben."

En dit gebeurt zelfs in de kerk! Er zijn roofdieren in de gemeente die jagen op getrouwde mensen. Ze zeggen dingen als: "De Heere heeft mij geopenbaard dat jij mijn man bent" of "God heeft mij laten zien dat jij mijn vrouw bent."

En dan, om het geestelijk te laten klinken, barsten ze uit in tongen. Maar het is geen tong van de Geest, het is de tong van de slang in de Hof van Eden, die ook zei: "Heeft God werkelijk gezegd...?"

De vraag: Wat moet ik doen?

Laten we terugkeren naar het voorbeeld van de gehuwde broeder: wat moet hij doen nu zijn vrouw drie kinderen heeft gekregen bij andere mannen?

Stap 1: Erken de pijn

Ten eerste: broeder, jouw pijn is echt. Wat jouw vrouw heeft gedaan is verschrikkelijk verkeerd. Overspel is zonde, en overspel dat resulteert in meerdere kinderen is een aanhoudende zonde die voortdurend pijn blijft veroorzaken. Je mag deze pijn voelen. God begrijpt het.

Stap 2: Begrijp je opties volgens de Bijbel

Volgens Gods Woord heb je twee opties:

Optie 1: Blijf bij haar en werk aan verzoening.

Dit is de voorkeur van God. Het vereist enorme genade, vergeving en de kracht van de Heilige Geest. Het is niet makkelijk. Niemand zegt dat het makkelijk is. Maar met God is het mogelijk.

Optie 2: Scheid (woon apart) maar blijf ongehuwd.

Als de situatie werkelijk onhoudbaar is, mag je scheiden in de zin van apart gaan wonen. Maar je mag niet hertrouwen zolang zij leeft. Je moet ofwel ongehuwd blijven, of later verzoenen met je vrouw.

Stap 3: Wat je NIET mag doen

Je mag niet:

• Hertrouwen terwijl zij leeft

• Vreemdgaan uit wraak

• Een nieuwe relatie beginnen

• Zeggen dat God je een nieuwe partner heeft gegeven

Als je dit wel doet, pleeg je overspel en zondig je tegen God.

Een illustratie van genade

Denk aan Hosea in de Bijbel. God beval hem te trouwen met een hoer, Gomer. Zij ging vreemd, keer op keer. Toch beval God Hosea om haar terug te halen en van haar te blijven houden. Waarom? Om te laten zien hoe God Israël liefheeft ondanks hun overspel (geestelijk overspel door afgoden te aanbidden).

Dit betekent niet dat elke man een Hosea moet zijn. Maar het laat wel zien dat vergeving en verzoening mogelijk zijn, zelfs in de meest pijnlijke omstandigheden.

De moeilijke consequenties van gehoorzaamheid

Laten we eerlijk zijn: dit onderwijs is moeilijk. Sommigen zullen zeggen: "Dit is te streng! Dit is te zwaar! Hoe kan God dit van mensen vragen?"

De hardheid van Gods wegen

Jesaja 55:8-9 zegt:

"Want Mijn gedachten zijn niet uw gedachten, en uw wegen zijn niet Mijn wegen, spreekt de HEERE. Want zoals de hemel hoger is dan de aarde, zo zijn Mijn wegen hoger dan uw wegen, en Mijn gedachten dan uw gedachten."

Gods wegen zijn anders dan onze wegen. Wat voor ons onredelijk lijkt, is voor Hem volmaakt rechtvaardig. Wat voor ons te moeilijk lijkt, is voor Hem de beste weg.

De belofte van genade

Maar God laat ons niet alleen in deze moeilijke weg. 1 Korintiërs 10:13 belooft:

"U is geen verzoeking overkomen dan een menselijke; doch God is getrouw, Die niet zal toelaten dat u boven vermogen verzocht wordt, maar Die met de verzoeking ook de uitkomst zal geven, opdat u die kunt verdragen."

God geeft nooit een gebod zonder ook de kracht te geven om het te gehoorzamen. Als Hij zegt: "Blijf ongehuwd" of "Verzoen met je echtgenoot", dan geeft Hij ook de genade om dit te doen.

Een eeuwig perspectief

Romeinen 8:18 herinnert ons:

"Want ik acht dat het lijden van de tegenwoordige tijd niet opweegt tegen de heerlijkheid die aan ons geopenbaard zal worden."

Ja, het kan pijnlijk zijn om alleen te blijven. Ja, het kan moeilijk zijn om te vergeven. Ja, het kan eenzaam zijn om ongehuwd te blijven. Maar dit tijdelijke lijden is niets vergeleken met de eeuwige heerlijkheid die komt voor hen die volharden in gehoorzaamheid.

De verantwoordelijkheid van de kerkgemeente

Dit is niet alleen een individuele kwestie, het is ook een kwestie voor de kerkgemeente als geheel.

Gemeenschappen die zonde goedkeuren

Als jij in een kerkgemeente zit waar de leider gescheiden en hertrouwd is, en niemand zegt er iets van, wat zegt dat over de kerkgemeente? Als iedereen comfortabel zit te luisteren naar iemand die overspel pleegt volgens Gods definitie, wat zegt dat over het geestelijke niveau van die kerkgemeente?

De Bijbel noemt zo'n kerkgemeente een verzameling van leugens. Misschien klinkt dat hard, maar het is waar. Als we zonde accepteren, normaliseren we zonde. Als we leiders steunen die Gods geboden overtreden, maken we onszelf medeplichtig.

De roeping tot heiligheid

1 Petrus 1:15-16 zegt:

"Maar gelijk Hij Die u geroepen heeft, heilig is, wordt ook gijzelf heilig in al uw wandel; omdat er geschreven staat: Weest heilig, want Ik ben heilig."

Heiligheid is niet optioneel. Het is niet iets voor "super-christenen" of "extremisten". Het is de roeping voor elk kind van God.

En heiligheid betekent dat we Gods standaarden handhaven, ook als het moeilijk is, ook als het ons onpopulair maakt, ook als het betekent dat we tegen de stroom in moeten zwemmen.

Bij De Waarheid Gods

Wij bij De Waarheid Gods streven ernaar om Gods Woord zuiver te verkondigen, ongeacht de prijs. We weten dat dit onderwijs impopulair is. We weten dat mensen ons zullen bekritiseren. Maar we zijn niet geroepen om mensen te plezieren, we zijn geroepen om God te plezieren.

Galaten 1:10 vraagt:

"Want zoek ik nu mensen te overreden of God? Of zoek ik mensen te behagen? Want indien ik nog mensen behaagde, zo zou ik geen dienstknecht van Christus zijn."

Praktische stappen voor degenen in deze situatie

Als je in een situatie bent die lijkt op die van de gehuwde broeder, waar zijn vrouw drie kinderen heeft gekregen bij andere mannen. Wat kun je dan concreet doen?

1. Zoek God in gebed

Filippensen 4:6-7 moedigt ons aan:

"Weest in geen ding bezorgd, maar laat uw verlangens in alles, door bidden en smeken, met dankzegging bekend worden bij God; en de vrede Gods, die alle verstand te boven gaat, zal uw harten en uw gedachten bewaren in Christus Jezus."

Ga naar God in gebed. Stort je hart uit voor Hem. Hij begrijpt je pijn. Hij ziet je tranen. Vraag Hem om kracht, wijsheid en genade.

2. Omring je met gelovige raadgevers

Spreuken 11:14 zegt:

"Waar geen wijze raad is, vervalt het volk; maar de verlossing is in vele raadslieden."

Zoek advies van volwassen, geestelijke gelovigen die Gods Woord kennen en respecteren. Niet van mensen die je zullen vertellen wat je wilt horen, maar van mensen die je de waarheid zullen vertellen, zelfs als het moeilijk is.

3. Bescherm de kinderen

Als er kinderen betrokken zijn (zoals in het geval van de broeder met vier kinderen), is hun welzijn van het grootste belang. Of ze nu biologisch van jou zijn of niet, ze hebben liefde, stabiliteit en bescherming nodig.

Efeze 6:4 zegt:

"En gij, vaders, verwekt uw kinderen niet tot toorn, maar voedt hen op in de lering en de vermaning des Heeren."

4. Overweeg christelijke counseling

Sommige situaties zijn zo complex en pijnlijk dat professionele hulp nodig is. Er is geen schande in het zoeken van counseling van een Bijbelgetrouwe counselor die je kan helpen navigeren door de emotionele en praktische aspecten van je situatie.

5. Blijf in het Woord

Psalm 119:105 zegt:

"Uw woord is een lamp voor mijn voet en een licht op mijn pad."

Blijf dagelijks de Bijbel lezen. Laat Gods Woord je gids zijn, je troost, je kracht. Het zal je herinneren aan Gods beloften en Gods standaarden.

Het excuus: "maar mijn situatie is anders"

Veel mensen denken dat hun situatie een uitzondering is. "Ja, maar mijn vrouw was gewelddadig." "Ja, maar mijn man was verslaafd." "Ja, maar mijn huwelijk was gedwongen." "Ja, maar we trouwden te jong."

De waarheid over uitzonderingen

De Bijbel geeft slechts één uitzondering voor hertrouwen: de dood van de echtgenoot. Romeinen 7:2-3 maakt dit duidelijk:

"Want de gehuwde vrouw is aan de levende man gebonden door de wet; maar indien de man sterft, zo is zij vrijgemaakt van de wet des mans. Daarom dan, indien zij eens anderen mans wordt, terwijl de man leeft, zo zal zij een overspeelster genaamd worden; maar indien de man gestorven is, zo is zij vrij van de wet, alzo dat zij geen overspeelster is, als zij eens anderen mans wordt."

Dit is helder: zolang je echtgenoot leeft, ben je gebonden. Als je met iemand anders trouwt, ben je een overspelaar/overspeelster. Maar als je echtgenoot sterft, ben je vrij om te hertrouwen.

Geen speciale gevallen

God maakt geen speciale uitzonderingen gebaseerd op hoe moeilijk je situatie is. Zijn Woord is Zijn Woord. Zijn standaard is Zijn standaard. Het verandert niet gebaseerd op omstandigheden.

Dit klinkt misschien hard, maar het is eigenlijk barmhartig. Waarom? Omdat het betekent dat Gods standaard objectief, duidelijk en betrouwbaar is. We hoeven niet te raden of onze situatie "erg genoeg" is. We kennen de regel.

De leugen van moderne predikers

Veel moderne predikers verkondigen een ander evangelie. Ze zeggen: "God wil dat je gelukkig bent." "God wil niet dat je alleen bent." "God begrijpt dat je huwelijk niet werkte." "Je hebt recht op een nieuwe start."

Het vals evangelie van gemak

Deze predikers verkondigen een evangelie van gemak in plaats van een evangelie van het kruis. Jezus zei in Lukas 9:23:

"En Hij zei tot allen: Indien iemand achter Mij wil komen, die verloochene zichzelf, en neme zijn kruis dagelijks op, en volge Mij."

Het volgen van Jezus Christus betekent zelfverloochening, niet zelfbevrediging. Het betekent je kruis dragen, niet je kruis dumpen voor een gemakkelijker pad.

De gevaarlijke predikers

2 Timotheüs 4:3-4 waarschuwt:

"Want er zal een tijd zijn, wanneer zij de gezonde leer niet zullen verdragen, maar kittelachtig zijnde van gehoor, zullen zij zichzelf leraars opgaderen naar hun eigen begeerlijkheden; en zullen hun gehoor van de waarheid afkeren, en zullen zich keren tot fabelen."

Deze predikers geven mensen wat ze willen horen, niet wat ze moeten horen. Ze verzamelen volgelingen door hun oren te kietelen met aangename boodschappen, terwijl ze hen wegleiden van de waarheid.

De lustpredikers

Laten we het maar zeggen zoals het is: veel predikers die echtscheiding en hertrouwen goedpraten zijn lustpredikers. Ze preken lust. Ze promoten lust. Ze rechtvaardigen lust.

Waarom? Vaak omdat zij zelf gevangen zitten in lust. Ze zijn moe van hun huidige huwelijk. Ze willen eruit. Ze zien iemand anders die ze willen. Dus bouwen ze een theologie die hun gedrag rechtvaardigt.

Maleachi 2:16 zegt nogmaals: "Neem u in acht met uw geest, en pleeg geen trouweloosheid."

Deze predikers hebben niet opgepast met hun geest. Ze hebben toegelaten dat hun begeerten hun theologie bepalen in plaats van dat Gods Woord hun begeerten bepaalt.

De confrontatie met valse leiderschap

Als je leider gescheiden en hertrouwd is terwijl zijn eerste echtgenote nog leeft, moet je je afvragen: kan deze persoon mij leiden naar heiligheid als hij zelf niet heilig leeft?

De Bijbelse standaard voor leiders

1 Timotheüs 3:2 zegt dat een opziener "onberispelijk" moet zijn, "de man van één vrouw". Titus 1:6 herhaalt dit.

Dit zijn geen suggesties, dit zijn vereisten. Een man die gescheiden en hertrouwd is, kwalificeert zich niet voor leiderschap volgens Gods Woord, punt uit!

De "apostel" Die geen apostel is

Sommige mannen noemen zichzelf "apostel" terwijl ze twee, drie, vier of zelfs vijf vrouwen hebben gehad. Ze zijn geen apostelen, ze zijn bedrog. Ze zijn geen herders, ze zijn wolven in schaapskleren.

Een echte apostel volgt het voorbeeld van Christus. Christus had één bruid: de kerk. Hij is haar trouw, voor altijd. Zo moeten zij die Hem dienen ook trouw zijn aan hun ene echtgenote.

Je verantwoordelijkheid als gemeentelid

Als je in zo'n kerkgemeente zit en je blijft daar zitten, je betaalt je tienden, je zingt in het koor, je dient als diaken, wat zeg je dan? Je zegt: "Ik keur deze zonde goed."

Je kunt niet zeggen: "Maar ik ben het er niet mee eens" terwijl je blijft en hem steunt. Je aanwezigheid is je goedkeuring. Je tienden zijn je bevestiging. Je dienst is je bekrachtiging.

Openbaring 18:4 roept:

"En ik hoorde een andere stem uit de hemel, zeggende: Gaat uit van haar, Mijn volk, opdat gij niet gemeenschap hebt aan haar zonden, en opdat gij niet ontvangt van haar plagen."

Het getuigenis voor de wereld

Wat denken ongelovigen als ze zien dat christenen scheiden en hertrouwen net zo vaak als niet-christenen? Wat is ons getuigenis?

Het onderscheid

1 Petrus 2:9 noemt ons:

"Maar gij zijt een uitverkoren geslacht, een koninklijk priesterdom, een heilig volk, een volk Gode ten eigendom verkregen, opdat gij zoudt verkondigen de deugden Desgenen, Die u uit de duisternis geroepen heeft tot Zijn wonderbaar licht."

We zijn geroepen om anders te zijn. Niet omwille van anders zijn, maar omdat we toebehoren aan een heilige God. Ons gedrag moet getuigen van Zijn karakter.

De vraag van geloofwaardigheid

Hoe kunnen we de wereld vertellen over Gods trouw als we zelf niet trouw zijn in onze huwelijken? Hoe kunnen we preken over Gods verbondsliefde als we onze eigen verbonden verbreken?

Matteüs 5:16 zegt:

"Laat zo uw licht schijnen voor de mensen, dat zij uw goede werken mogen zien en uw Vader Die in de hemelen is, verheerlijken."

Onze trouw in moeilijke omstandigheden kan een krachtig getuigenis zijn. Wanneer de wereld ziet dat een christen zijn huwelijksgeloften naleeft ondanks pijn, ondanks verleiding, ondanks moeilijkheden, dat spreekt volumes over de kracht van God.

Het oude Testament voorbeeld: Hosea en Gomer

Laten we dieper ingaan op het verhaal van Hosea, want het illustreert Gods hart voor huwelijk op een krachtige manier.

De opdracht

In Hosea 1:2 gaf God een schokkende opdracht:

"Het begin van het woord des HEEREN door Hosea. De HEERE dan zeide tot Hosea: Ga heen, neem u een vrouw der hoererijen, en hoerkinderen; want het land hoereert steeds, wijkende van achter den HEERE."

God beval Hosea te trouwen met een prostituee. Waarom? Om een levend beeld te zijn van Gods relatie met ontrouw Israël.

De ontrouw

Gomer ging vreemd. Keer op keer. Ze verliet Hosea en ging terug naar haar minnaars. Het moet hartverscheurend zijn geweest voor Hosea.

De verlossing

Maar dan, in Hosea 3:1, komt deze opdracht:

"Daarna zeide de HEERE tot mij: Ga wederom heen, heb een vrouw lief, die bemind wordt van een vriend, en een overspeelster is; gelijk de HEERE de kinderen Israëls liefheeft, hoewel zij zich tot andere goden keren."

God beval Hosea om haar terug te halen. Om haar te blijven liefhebben. Om trouw te blijven, ondanks haar ontrouw.

De les

Deze geschiedenis leert ons meerdere dingen:

1. Gods hart voor verzoening; Hij wil dat huwelijken hersteld worden, niet verbroken.

2. De kracht van eenzijdige trouw; Hosea bleef trouw, zelfs toen Gomer ontrouw was. Dit is een beeld van hoe God trouw blijft aan Zijn volk, zelfs als wij ontrouw zijn.

3. De mogelijkheid van herstel; Geen huwelijk is te ver heen voor Gods genezende hand.

Dit betekent niet dat elke situatie hetzelfde zal aflopen als die van Hosea. Maar het laat zien dat Gods ideaal altijd verzoening is, niet vervanging.

Praktische wijsheid voor het vermijden van overspel

Laten we ook praten over preventie. Hoe voorkom je dat je in deze pijnlijke situaties terechtkomt?

Stel grenzen

Spreuken 4:23 waarschuwt:

"Behoed uw hart boven al wat te bewaren is, want daaruit zijn de uitgangen des levens."

Stel duidelijke grenzen:

• Besteed geen tijd alleen met iemand van het andere geslacht (behalve je echtgenoot)

• Deel geen intieme details van je huwelijk met anderen

• Vermijd flirterige berichten of sociale media interacties

• Wees transparant met je echtgenoot over je vriendschappen en contacten

Voed je huwelijk

Spreuken 5:18-19 zegt:

"Laat uw fontein gezegend zijn, en verblijd u vanwege de huisvrouw uwer jeugd. Zij is een liefelijke hinde en een aangenaam steengeitje; laat u haar borsten te allen tijd dronken maken; dool steeds in haar liefde."

God roept echtgenoten op om te genieten van hun eigen echtgenoot. Investeer in je huwelijk. Werk eraan. Maak het een prioriteit.

Vlucht voor verleiding

2 Timotheüs 2:22 gebiedt:

"Maar vlied de begeerlijkheden der jeugd."

Als je merkt dat je aangetrokken bent tot iemand anders, vlucht. Ren weg. Vermijd die persoon. Verbreek het contact. Dit is geen zwakte, dit is wijsheid.

Denk aan Jozef in Genesis 39. Toen Potifars vrouw hem verleidde, rende hij letterlijk weg en liet zelfs zijn kleed achter. Hij wist: het is beter je kleed te verliezen dan je karakter.

Blijf in gemeenschap

Hebreeën 10:25 waarschuwt:

"En laat ons niet verlaten onze onderlinge bijeenkomst, gelijk sommigen de gewoonte hebben; maar elkander vermanen, en dat zoveel te meer, als gij ziet dat de Dag nadert."

Isolatie is gevaarlijk. Blijf verbonden met andere gelovigen die je zullen aanmoedigen, uitdagen en verantwoordelijk houden.

De hoop voor degenen die al hertrouwd zijn

Nu komt een moeilijke vraag: wat als je dit leest en je bent al hertrouwd na een echtscheiding terwijl je eerste echtgenoot nog leeft? Wat nu?

De realiteit van je situatie

Volgens Gods Woord ben je in een staat van voortdurend overspel. Dit is de harde waarheid. Markus 10:11-12 maakt dit duidelijk.

Wat je kunt doen

Dit is een complexe situatie zonder gemakkelijke antwoorden. Hier zijn enkele principes:

1. Erken de zonde; Ontken het niet, rechtvaardig het niet. Noem het wat het is.

2. Berouw; Echte berouw betekent dat je erkent dat je verkeerd hebt gehandeld en dat je wenst dat je anders had gehandeld.

3. Zoek Gods leiding; Dit is te complex voor algemene richtlijnen. Zoek ernstig Gods gezicht in gebed en Zijn Woord.

4. Zoek wijs, Bijbels advies; Spreek met volwassen, geestelijke leiders die Gods Woord kennen en respecteren.

Sommigen zeggen dat je je tweede huwelijk moet verlaten en alleen moet blijven of moet verzoenen met je eerste echtgenoot (als dat mogelijk is). Anderen zeggen dat, hoewel je in zonde bent gekomen tot je huidige situatie, je nu moet blijven waar je bent en God vragen om genade voor de toekomst.

Wat je NIET moet doen

• Rechtvaardig je keuze niet

• Beweer niet dat God het goedkeurde

• Blijf niet in een kerkgemeente die deze zonde normaliseert

• Neem geen leiderschapspositie aan in de kerk

De genade van God

Hoewel deze situatie ernstig is, is Gods genade groter. 1 Johannes 1:9 belooft:

"Indien wij onze zonden belijden, Hij is getrouw en rechtvaardig, dat Hij ons de zonden vergeve, en ons reinige van alle ongerechtigheid."

God kan vergeven. Maar vergeving betekent niet dat de consequenties verdwijnen, en het betekent niet dat wat verkeerd was nu goed wordt.

De ultieme vraag: Wie zal je geloven?

Uiteindelijk komt het neer op deze vraag: wie ga je geloven?

De stem van cultuur

De cultuur zegt: "Je verdient geluk." "Het leven is te kort om ongelukkig te zijn." "Soms werken huwelijken gewoon niet." "Iedereen verdient een tweede kans op liefde."

De stem van moderne kerken

Veel kerken zeggen: "God begrijpt." "Genade betekent dat je een nieuwe start kunt krijgen." "We moeten niet oordelen." "Liefde is liefde."

De stem van God

Maar wat zegt Gods Woord?

• Markus 10:9: "Wat God dan samengevoegd heeft, mag een mens niet scheiden."

• Markus 10:11: "Wie zijn vrouw wegzendt en met een ander trouwt, pleegt overspel."

• 1 Korintiërs 7:10-11: "Laat de vrouw niet scheiden van haar man. Maar als zij toch scheidt, laat haar ongehuwd blijven of met haar man verzoenen."

• Maleachi 2:16: "De HEERE, de God van Israël, zegt dat Hij echtscheiding haat."

De keuze

Je moet kiezen wie je gaat geloven. De cultuur verandert. Kerken die concessies doen. Maar Gods Woord blijft voor eeuwig.

Jesaja 40:8 verklaart:

"Het gras verdort, de bloem valt af, maar het Woord van onze God bestaat in eeuwigheid."

De oproep tot heiligheid

Dit hele onderwerp komt neer op één ding: heiligheid!

Gods standaard

Leviticus 19:2 gebiedt:

"Spreek tot de gehele vergadering van de kinderen Israëls, en zeg tot hen: Gij zult heilig zijn, want Ik, de HEERE, uw God, ben heilig."

Heiligheid is geen optie. Het is een opdracht. En heiligheid in het huwelijk betekent trouw, toewijding en volharding, zelfs als het moeilijk is.

De kosten van discipelschap

Jezus Christus was eerlijk over de kosten van het volgen van Hem. In Lukas 14:27 zei Hij:

"En wie zijn kruis niet draagt en achter Mij komt, die kan Mijn discipel niet zijn."

Het volgen van Jezus Christus kost iets. Voor sommigen betekent het ongehuwd blijven na een scheiding. Voor anderen betekent het vergeven en verzoenen na ontrouw. Voor weer anderen betekent het een leven van celibaat omdat hun situatie zo complex is.

Dit is niet gemakkelijk. Maar niemand heeft ooit gezegd dat discipelschap gemakkelijk zou zijn.

De beloning

Maar er is ook een beloning. Matteüs 19:29 belooft:

"En een ieder, die huizen, of broeders, of zusters, of vader, of moeder, of vrouw, of kinderen, of akkers verlaten heeft, om Mijns Naams wil, die zal honderdvoud ontvangen, en zal het eeuwige leven beërven."

Wat je ook opoffert voor het koninkrijk, God zal het vergelden, niet noodzakelijk in dit leven, maar zeker in de eeuwigheid.

De boodschap voor de ongetrouwden

Als je dit leest en je bent nog niet getrouwd, luister goed:

Kies wijs

Trouw niet in haast. Trouw niet uit wanhoop. Trouw niet omdat iedereen om je heen trouwt. Neem de tijd om God te zoeken en te wachten op Zijn leiding.

Spreuken 18:22 zegt:

"Die een vrouw gevonden heeft, heeft het goede gevonden, en heeft welgevallen van de HEERE bekomen."

Merk op: "gevonden", niet "geregeld" of "gehaast". Vraag God om je partner te openbaren in Zijn timing.

Begrijp de verbintenis

Huwelijk is geen proefperiode. Het is geen contract met een ontsnappingsclausule. Het is een verbond voor het leven.

Maleachi 2:14 noemt het een "verbond":

"Gij zegt: Waarom? Omdat de HEERE getuige geweest is tussen u en tussen de vrouw uwer jeugd, met welke gij trouwelooslijk handelt; daar zij toch uw gezellin, en de vrouw uws verbonds is."

Een verbond is een plechtige, bindende overeenkomst die niet lichtzinnig verbroken wordt. Als je niet bereid bent om deze verbintenis aan te gaan, trouw dan niet.

Trouw in de Heere

2 Korintiërs 6:14 waarschuwt:

"Wordt niet ongelijk gejukt met ongelovigen."

Trouw met een gelovige. Niet gewoon iemand die zegt christen te zijn, maar iemand die actief Jezus Christus volgt, Gods Woord liefheeft en heilig leeft.

Een huwelijk waar beide partners God volgen, heeft de beste kans om te slagen. Een huwelijk waar één of beide partners God niet volgen, is al vanaf het begin op moeilijk terrein gebouwd.

Het hart van de boodschap

Laten we het hart van deze hele boodschap samenvatten: God houdt van huwelijk en haat echtscheiding omdat Hij ons liefheeft.

Gods liefde voor ons

God heeft huwelijk niet ontworpen om ons te beperken, maar om ons te zegenen. Het is een beeld van Zijn relatie met ons, trouw, liefdevol, eeuwig.

Efeze 5:25 gebiedt:

"Mannen, hebt uw vrouwen lief, gelijk ook Christus de gemeente liefgehad heeft, en Zichzelf voor haar heeft overgegeven."

Gods bescherming voor ons

Als God echtscheiding haat en hertrouwen verbiedt terwijl de eerste echtgenoot leeft, is dat niet om wreed te zijn. Het is om ons te beschermen tegen:

• Emotionele pijn

• Geestelijke schade

• Het teleurstellende patroon van herhaalde relaties

• Het verlies van geloofwaardigheid

• De verwonding van kinderen

• En uiteindelijk, eeuwige consequenties

Gods doel voor ons

Gods uiteindelijke doel is onze heiligheid en Zijn verheerlijking. Romeinen 8:29 zegt:

"Want die Hij tevoren gekend heeft, die heeft Hij ook tevoren verordineerd, om den beelde Zijns Zoons gelijkvormig te zijn."

God wil ons vormen naar het beeld van Christus. En Christus is volmaakt trouw aan Zijn bruid, de kerk. Hij verlaat ons nooit, zelfs niet als wij ontrouw zijn.

Conclusie: De oproep tot actie

Wat is dan de conclusie van dit alles?

Voor degenen in een moeilijk huwelijk

Als je in een moeilijk huwelijk zit:

• Geef niet op. Met God zijn alle dingen mogelijk (Matteüs 19:26).

• Zoek hulp; counseling, gebed, ondersteuning van je gemeenschap.

• Blijf investeren in je huwelijk, zelfs als je partner dat niet doet.

• Vertrouw op Gods genade om je dagelijks door te dragen.

Voor degenen die gescheiden zijn

Als je al gescheiden bent:

• Blijf ongehuwd of verzoen met je echtgenoot (1 Korintiërs 7:11).

• Trouw niet met iemand anders terwijl je eerste echtgenoot leeft.

• Gebruik deze tijd om God te zoeken en te groeien in heiligheid.

• Wees een getuigenis van Gods genade in moeilijke omstandigheden.

Voor degenen die al hertrouwd zijn

Als je al hertrouwd bent na echtscheiding:

• Erken de ernst van de situatie eerlijk voor God.

• Zoek Gods gezicht voor wijsheid over je specifieke situatie.

• Rechtvaardig je keuzes niet en claim niet dat God ze goedkeurde.

• Leef nederig voor God en zoek Zijn genade en leiding.

Voor leiders

Als je een leider bent in de kerkgemeente:

• Predik de waarheid in liefde, ongeacht de kosten.

• Handhaaf Bijbelse standaarden voor leiderschap.

• Wees een voorbeeld van huwelijkstrouw.

• Help gemeenteleden navigeren door deze moeilijke kwesties met genade en waarheid.

Voor iedereen

Voor ons allemaal:

• Laat Gods Woord de autoriteit zijn, niet cultuur of traditie.

• Bescherm je huwelijk door wijze grenzen en investering.

• Sta volgelovigen bij in hun strijd met mededogen en waarheid.

• Leef heilig in elk gebied van je leven, inclusief je huwelijk.

Het laatste woord

Hebreeën 13:4 geeft ons het laatste woord over dit onderwerp:

"Het huwelijk zij in ere bij allen, en het huwelijksbed onbesmet; maar de hoereerders en overspelers zal God oordelen."

God houdt het huwelijk in ere. Hij beschermt het. Hij waardeert het. En Hij zal degenen oordelen die het ontheiligen.

Maar Hij biedt ook genade aan voor degenen die berouw hebben, die zich tot Hem keren, die Zijn wegen zoeken.

Laat ons daarom wandelen in gehoorzaamheid aan Zijn Woord, in de kracht van Zijn Geest, tot eer van Zijn naam.

Want aan het einde van de dag, als we voor Zijn troon staan, zal het niet uitmaken wat cultuur zei, wat populaire predikers zeiden, of wat gemakkelijk was. Het zal alleen uitmaken wat Hij zei.

En Hij heeft gesproken. Zijn Woord is duidelijk. Nu is het aan ons om te gehoorzamen.

Moge God ons de genade, kracht en moed geven om Zijn standaarden hoog te houden in een wereld die ze verwerpt, en om Zijn liefde te tonen aan allen die worstelen onder het gewicht van hun keuzes.

Want uiteindelijk is dit het evangelie: niet dat wij perfect zijn, maar dat onze God trouw is, zelfs als wij ontrouw zijn. Hij biedt vergeving aan voor het verleden, kracht voor het heden, en hoop voor de toekomst, maar altijd volgens Zijn voorwaarden, niet de onze.

Aan God alleen zij de eer, nu en in eeuwigheid. Amen.